Adalet Bakanlığı

ADALET BAKANLIĞI

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşundan hemen sonra çıkartılan 3 Mayıs 1920 tarih ve 3 sayılı Millet Meclisi İcra Vekillerine Dair Kanun’un 1 inci maddesi ile Adliye ve Mezahip Vekaleti adıyla Bakanlığımızın temeli atılmıştır. Bakanlığımız, ilk yıllarda Adliye Vekaleti veya Umur-i Adliye diye anılmıştır.

            Bu haliyle Adalet Bakanlığının hem bağımsız bir kuruluş kanunundan, hem de, teşkilattan yoksun olduğu görülmektedir. Temelde resmi olmayan bir teşkilat yapısına sahip olan Adliye Vekaleti 1923 yılında çıkarılan 1327 sayılı Kanunla yeniden kurulmuştur.

            1924 Anayasası, bütün devlet faaliyetlerini Türkiye Büyük Millet Meclisinin yetkisi dahilinde kabul etmekle beraber, yargısal faaliyeti bağımsız mahkemelere vermiştir. 1924 Anayasasının bu hükmü gerek 1961 gerekse 1982 Anayasasında da korunmuştur. Mahkemelerin Meclis denetimi dışında tutulması şüphesiz “bağımsız yargı”nın oluşumu için yeterli değildir. Bu sebeple hâkimlerin Meclis veya Bakanlar Kurulu tarafından kayıtsız ve şartsız olarak azledilmemesi, tayin, terfi ve denetimlerinin de bağımsız organlarca yapılması doğrultusunda çabalar gerekli olmuştur.

            1926 tarihli Hâkimler Kanunu bu konuda hem bir iyileştirme, hem de buna ilişkin esasları belirlemesi bakımından önemlidir. Kural olarak hakimlerin tayin, terfi ve denetimleri Adalet Bakanlığının yüksek yöneticileri ve yüksek dereceli hâkimlerinin katılımı ile oluşan kurullar eliyle yürütülmesi benimsenmiştir.

            Osmanlı İmparatorluğu döneminden Cumhuriyetimize intikal eden Mezahip Müdürlüğü Lozan Anlaşmasından sonra işi kalmadığından 08/04/1924 tarihinde kaldırılmıştır.

            Şer’iye Mahkemelerinin 1924 yılında ilga edilmesi ile Bakanlığımızın yapısında önemli değişikler olmuştur. Bu düzenleme laikliğe geçişte ilk adım olarak kabul edilmektedir.

            1929 yılında yürürlüğe giren 1452 sayılı Devlet Memurları Maaşatının Tevhit ve Teadülüne Dair Kanunla Bakanlığımız teşkilatında yeni ihtiyaçları karşılayacak birimler oluşturulmuş ve ayrıca 1864 tarihli Vilayet Nizamnamesi ile İçişleri Bakanlığına (Dâhiliye Nezareti) verilen hapishane ve tevkifevlerinin yönetim ve denetimi Adalet Bakanlığına devredilmiştir.

            1939 yılında Başbakanlığa bağlı olan Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Adalet Bakanlığı’na dahil edilmesine rağmen daha sonra ayrılmıştır. Bakanlığın merkez teşkilatı Müsteşarlık, Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü, Ceza İşleri Genel Müdürlüğü, Zat İşleri Genel Müdürlüğü, Özel Kalem Müdürlüğü, Yayın Müdürlüğü, Levazım Müdürlüğü, Evrak Müdürlüğü ve Komisyonlar oluşturulmuştur.

Ayrıca ilk kez 1908 yılında Sıhhiye-i Umumiye Teşkilatına bağlı Morg İdaresi olarak kurulan Adli Tıp, 1917 yılında Adliye Vekaletine bağlı Adli Tıp Müessesesi haline dönüştürülmüş ve 4810 sayılı Kanun ile değişik 2659 sayılı Adli Tıp Kurumu Kanunu ile son şeklini alarak Adalet Bakanlığının bağlı kuruluşu olmuştur.

            Bakanlığın adı 1945 yılında kabul edilen, 4596 sayılı Kanunla Adalet Bakanlığı olmuştur. Ancak 1911 tarihli İçtüzük ve 1939 yılında yapılan düzenlemeyle kurulan bazı birimler varlığını aynen devam ettirmiş, 2992 sayılı Kanunla bugünkü örgüt yapısına kavuşmuştur.

ADALET BAKANLIĞI

İÇERİK

Ulusal Yargı Ağı Projesi UYAP

Hukuki Yardım

Mevzuat Bilgi Bankası

Basın Açıklamaları